Windmolens in Lisse

In de Regionale Energiestrategie (RES) van Holland Rijnland hebben 13 gemeenten, 2 waterschappen en de provincie afgesproken om gezamenlijk 1 TWh duurzame elektriciteit op te wekken voor 2030. Op dit moment zijn er te weinig plannen en er is te weinig ruimte beschikbare bij de gemeenten om de doelen van de RES te halen. De gemeente Lisse heeft ook een eigen doel, vastgelegd in de Lokale Energiestrategie. Het doel van Lisse is om 165 TJ stroom op te wekken. De gemeente verwacht 101 TJ te halen met zonnepanelen op daken. De overige 64 TJ moeten op een andere manier opgewekt worden.  

Voor een deel van het regionale doel wil de Provincie Zuid-Holland inzetten op windmolens. De provincie bepaalt ook waar windmolens mogen komen. Om ruimte te maken voor windmolens moet de provincie haar omgevingsvisie aanpassen en vraagt aan gemeenten om advies over voorkeurslocaties voor windmolens. Daarnaast onderzoekt de provincie of locaties geschikt zijn  voor windmolens. Dit doet zij met een OmgevingsEffect Rapportage (OER). In de OER staan de effecten beschreven van windmolens op mens, dier en natuur.

Om de provincie een goed advies te geven heeft de gemeente Lisse inwoners gevraagd mee te denken, om zo te zorgen dat ook de stem van de inwoner meetelt in het besluit van de provincie. Ook gaat de gemeente nog in gesprek met de Keukenhof en het Zuid-Hollands Landschap, de grootste grondeigenaren in het zoekgebied in Lisse. Eind juni besluit de gemeenteraad welk advies zij aan de provincie geeft. 

We weten dus nog niet of er windmolens komen in Lisse. De provincie besluit in 2026 of er locaties voor windmolens komen in Lisse. Zij kan bijvoorbeeld ook kiezen om veel windmolens in één gebied te plaatsen (dit past niet in Lisse), in plaats van in verschillende kleine gebieden. In augustus 2025 maakt de provincie haar concept plannen openbaar. Daarna volgt zij het normale democratische proces voor haar definitieve besluit. U kunt dus nog bij de provincie reageren en uw zienswijze indienen. 

Zoals eerder beschreven, hebben 1.944 Lissers de online vragenlijst over windmolens ingevuld. De vragenlijst was gemaakt volgens de methode van de Participatieve Waarde Evaluatie (PWE). Deelnemers mochten daarbij even op de stoel van de wethouder zitten en verschillende belangen tegen elkaar afwegen. Uit het onderzoek blijkt dat zij dit een goede manier vinden om betrokken te worden bij het vraagstuk over windmolens. Alle leeftijdsgroepen, opleidingsniveaus en woonwijken zijn vertegenwoordigd. 

Uit het onderzoek blijkt dat Lissers het vooral belangrijk vinden dat windmolens ver van woonwijken komen. Zij hechten meer waarde aan het beperken van geluidsoverlast dan aan het beschermen van natuur en landschap. 

Lisse heeft als doel om 46% duurzame energie op te wekken in 2030. Ruim drie kwart van de deelnemers van de vragenlijst staat daarachter. Ongeveer de helft wil dit doel halen met ten minste twee of drie windmolens. Een kwart wil dit doel op een andere manier halen bijvoorbeeld met grote zonnevelden. 14% van de deelnemers geeft aan dat zij vinden dat de gemeente niet moet proberen om deze doelen te halen. 

In het onderzoek is ook gevraagd welke eisen de gemeente moet stellen bij de bouw van windmolens. Deelnemers willen vooral investeren in maatregelen die overlast van geluid en schaduw beperken. De meningen verschillen over de bescherming van natuur en vogels. Inwoners zijn ook verdeeld over de hoogte van windmolens. Een derde wil maximaal inzetten op hele hoge windmolens (240 meter in plaats van 200 meter). Daartegenover staat bijna de helft van de deelnemers die daar juist niet voor kiest. De rest van de deelnemers had een minder sterke mening. 

• Gezondheidsrisico’s: Windmolens hebben gevolgen voor de gezondheid door geluid, slagschaduw en verspreiding van schadelijke stoffen. ​
• Woningen buitengebied: Volgens de resultaten van de vragenlijst moesten windmolens ver wegkomen van woonwijken. Er zijn ook mensen die in het buitengebied wonen en veel last zouden krijgen van een windmolen bij hen in de buurt. ​
• Zendmasten & geluidsoverlast: Extra geluid doordat ook de paal wind vangt, vergelijkbaar met zendmasten.​
• Drastische verandering van het landschap: Horizonvervuiling en aantasting van het karakteristieke landschap.​
• Bouw & transport: Transport van onderdelen en impact op infrastructuur (zoals rotondes die mogelijk gesloopt moeten worden).

• Weidevogelgebied & Lageveense Polder: Windmolens verstoren broed- en foerageergebieden.​
• Reigerbos & vogeltrek: Door hun verlichting hebben windmolens negatieve invloed op reigers en andere vogels die 's nachts vliegen. Ze hebben ook invloed op migratieroutes.​
• Aantasting natuurgebied Wassergeest: Windmolens hebben negatieve invloed op biodiversiteit en leefgebied.​

• Hoge kosten: Kijk naar de kosten voor de gehele levensduur van de windmolen inclusief recycling. De werkelijke kosten zijn dus hoger. ​
• Duurzaamheid: Windmolens zijn niet duurzaam als je kijkt naar de productie en de materialen. Windmolens hebben bovendien olie nodig.​

• Thoriumreactors: Bouw thoriumreactors (kleine kernreactor) in plaats van windmolens.​
• Zonnevelden: Bouw een zonneveld aan de Loosterweg.​
• Noordzee: Gebruik windmolens op de Noordzee.​
• Kleinere windmolens: Zet meer kleine windmolens neer in plaats van een paar grote.

• Bewoners vonden de vragenlijst sturend: De vragenlijst was sturend en bood niet genoeg ruimte om nee te zeggen tegen windmolens.​
• Referendum: Een referendum is een beter alternatief voor de vragenlijst.​
• Luister naar de burger: Bewoners zijn bang dat het besluit al vast ligt en dat participatie slechts een formaliteit is.​
• Samenwerking met andere gemeenten: Bedenk een gezamenlijke strategie met omliggende gemeenten.​
• Lokale energiecoöperatie: Lokaal eigendom is beter dan commerciële exploitatie.

Wij gaan uit van de landelijke ontwerpregels voor windmolens. Deze regels zijn bedoeld om de gezondheid van mensen te beschermen. Het kabinet heeft de regels in oktober 2023 bekendgemaakt. We verwachten dat de ontwerpregels in 2025 of 2026 definitief worden. 

Voordat de nieuwe regels zijn gemaakt is een PlanMer (PlanMER Windturbine-bepalingen leefomgeving van 2 december 2022) uitgevoerd. Hierin staat beschreven wat de effecten van windmolens zijn op mens en natuur. De laatste onderzoeken en inzichten zijn hierin meegenomen.  

Daarnaast zijn de adviezen en inzichten van het RIVM en de GGD meegenomen in de nieuwe regels. Zo hebben RIVM en GGD geadviseerd om geluid van windmolens te beperken tot de advieswaarden van de World Health Organization.  

In opdracht van de Rijksoverheid is het RIVM een nieuw onderzoek gestart. Er wordt gekeken of windmolengeluid meer, of andere, effecten heeft op mensen dan uit oude onderzoeken is gebleken. Dit onderzoek wordt waarschijnlijk in 2026 afgerond. U vindt hier het meest actuele factsheet over windmolens en gezondheid van het RIVM.  

Op dit moment gaat Lisse uit van de landelijke ontwerpregels. We houden de adviezen van het RIVM aan. Als uit het onderzoek van het RIVM blijkt dat er meer maatregelen nodig zijn om de gezondheid te beschermen, willen wij ons houden aan de nieuwe adviezen van het RIVM.  

De afstanden uit de nieuwe ontwerpregels (zie vraag 1) voor windmolens gelden voor alle gebouwen waar mensen last kunnen hebben van windmolens, dus ook voor  woningen.  

Waarom gaat het in de vragenlijst over windmolens dan alleen over afstand tussen woonwijken en windmolens?  

Voor de zoekgebieden voor windmolens wordt een verschil gemaakt tussen woningen in groepen van minder dan vijf en meer dan vijf. Dit is omdat een initiatiefnemer van een windmolen afspraken kan maken over een klein aantal woningen als die te dichtbij staan. Hij kan bijvoorbeeld enkele woningen uitkopen. Als de woningeigenaar daar niet aan mee wil werken, dan gelden altijd de wettelijke afstandsnormen. 

Sommige onderdelen van windmolens zijn heel groot en vallen onder ‘bijzonder transport’. Hier zijn regels voor. Deze regels garanderen niet alleen de veiligheid voor andere weggebruikers, maar voorkomen ook beschadigingen aan infrastructuur zoals wegen, rotondes en bruggen. Op het moment dat er toch schade is, wordt dat hersteld op kosten van de transporteur.  

De zoekgebieden, zoals aangegeven op de kaart die wij u 4 februari 2025 hebben laten zien, liggen deels in gebieden van Natuurnetwerk Nederland en in weidevogelgebieden. De provincie doet op dit moment onderzoek naar de effecten van windmolens op de omgeving (Omgevingseffectrapportage, OER). In dit onderzoek kijkt zij of windmolens nadelige gevolgen hebben op bijvoorbeeld bodemkwaliteit, luchtkwaliteit, cultuurhistorie én ecologie. Verder onderzoekt zij de gevolgen voor weidevogels en andere beschermde diersoorten die er verblijven, broeden en voedsel zoeken. Als de doelen voor de gebieden of voor bepaalde beschermde diersoorten in gevaar komen door de windmolens, valt het gebied af. Er mag dan in dat gebied geen windmolen gebouwd worden.  

Zie het antwoord op vraag 4. 

De provincie heeft gekozen voor windmolens. Daarmee kan voldoende duurzame energie opgewekt worden om de RES-afspraken van de regio na te komen. Om 1 Terawattuur (RES-bod) op te wekken in de gehele regio Holland Rijnland (13 gemeenten) zijn gemiddeld nodig: 

• 44 windturbines van 5.6 Megawatt (grotere windmolens)
• 85 windturbines van 3.6 Megawatt (kleinere windmolens)
• 6000 zogenaamde erfwindmolens (kleiner dan 25 meter)
• Of 1200 hectare zonneveld.  

Alternatieven als Small Modular Reactors, waar ook Thoriumreactoren onder vallen, kunnen op zijn vroegst pas in 2040 elektriciteit leveren. Dat is de conclusie van een marktverkenning van de rijksoverheid (Marktanalyse Smal Modular Reactors 2023). 2040 is te laat om de afspraken uit het klimaatakkoord na te komen. We moeten voor 2030 al doelen halen.   

Windmolens zijn op dit moment het meest effectief en voldoende rendabel. 

Op het moment dat een initiatiefnemer erover denkt om één of meerdere windmolens te plaatsen op een specifieke plek, zet die kosten en baten op een rij in een businesscase. Daaruit blijkt of de windmolens rendabel genoeg zijn. Is dit niet het geval, dan zal de initiatiefnemer de windmolen niet willen bouwen.    

Zie ook het antwoord op vraag 6.  

Als je de volledige levenscyclus bekijkt, is een windmolen nog steeds veel duurzamer dan fossiele energie zoals olie en gas. Vooral omdat de energieopbrengst (hoeveel energie maakt een windmolen) veel hoger is dan de productiekosten (hoeveel energie kost het om een windmolen te produceren, bouwen, onderhouden en af te breken). Maar ook omdat er de afgelopen jaren steeds meer mogelijkheden op de markt zijn gekomen om onderdelen van windmolens te recyclen of hergebruiken.    

Hieronder leggen het uit per “levensfase” van een windmolen. 

Productiefase

• Materialen Windmolens bestaan uit staal, beton, koper en zeldzame aardmetalen (zoals neodymium en dysprosium voor magneten in sommige generatoren). De winning van deze grondstoffen is vraagt veel energie en kan milieuschade veroorzaken.
• Fabricage & transport: Het produceren van onderdelen en het transport naar de bouwlocatie kost energie, vaak uit fossiele brandstoffen. 
   

Operationele fase

• Energieopbrengst: Een windmolen verdient de energie die nodig is voor de productie van die windmolen binnen 6 maanden tot 1 jaar terug. Dit is afhankelijk van de locatie en het type windmolen. Een windmolen heeft een levensduur van 20 a 25 jaar.
• Onderhoud: Windturbines vergen relatief weinig onderhoud. 
   

Afbraak & recycling 

• Betonnen funderingen: Deze zijn vaak lastig te verwijderen en blijven soms achter.
• Bladen (wieken): Dit is op dit moment nog een probleem. De meeste wieken zijn gemaakt van composietmaterialen die moeilijk recyclebaar zijn. Er wordt echter veel geïnvesteerd in technieken om deze materialen te recyclen tot composietvezels. Deze kunnen dan weer gebruikt kunnen worden als grondstof. Daarnaast zijn er initiatieven die de bladen bijvoorbeeld gebruiken om er speeltoestellen van te maken. Ook worden bladen vermalen en als vulstof in verven gebruikt of er worden kraanmatten en oeverbeschoeiingen van gemaakt. Meerdere energiebedrijven als Eneco en Vattenfal proberen de onderdelen van windmolens zo veel mogelijk te recyclen of hergebruiken. 
• Metalen & elektronica: Staal, koper en sommige andere metalen kunnen goed gerecycled worden. 

Wind-op-zee draagt voor een zeer groot deel bij aan het doel uit het Nationaal Klimaatakkoord uit 2019. Maar daarnaast is er ook een doel om duurzame elektriciteit op land op te wekken. Volgens het Klimaatakkoord moeten we in Nederland vanaf 2030 49 Terawattuur per jaar duurzame elektriciteit op zee opwekken. Inmiddels is het beleid aangepast en streven we zelfs naar 70 Terawattuur per jaar.  

Voor duurzame elektriciteit op land (windturbines en zonnepanelen samen) streven we naar 35 Terawattuur per jaar vanaf 2030. Er zijn dus zowel windmolens op zee nodig als op land.